Χρήσιμα

Από τα 500 εκατομμύρια συσκευασίες φαρμάκων που διακινούνται κάθε χρόνο στην Ελλάδα, το 10%, δηλαδή τα 50 εκατομμύρια, απορρίπτονται στους κοινούς κάδους αχρησιμοποίητα ή ληγμένα, με αποτέλεσμα να καταλήγουν στο έδαφος και στον υδροφόρο ορίζοντα, αποτελώντας μια εν δυνάμει τοξική βόμβα.

Στο κουτί με τα φάρμακα του σπιτιού μου υπάρχουν αυτήν τη στιγμή 43 κουτιά. Παυσίπονα, αναλγητικά, αντιπυρετικά, φάρμακα και αντιβιοτικά που φυλάχτηκαν στο ειδικό συρτάρι «δια παν ενδεχόμενον». Τα περισσότερα είναι σχεδόν άθικτα, άλλα μακριά και άλλα κοντά στην ημερομηνία λήξης τους, τα περισσότερα πια άχρηστα - ή, σωστότερα, αχρείαστα. Μέχρι σήμερα, στην ερώτηση «πού πάνε τα φάρμακα όταν λήγουν;» η απάντηση ήταν «στα σκουπίδια». Με τον ΕΟΦ να ολιγωρεί εντυπωσιακά -από το 2008 δηλώνει επισήμως ότι «πραγματοποιεί μελέτη για την εκπόνηση προγράμματος διαχείρισης των ληγμένων σκευασμάτων» χωρίς μέχρι στιγμής αποτέλεσμα-, η κοινή πρακτική θέλει την απόρριψη των φαρμάκων μας στους κοινούς κάδους απορριμμάτων, στο νεροχύτη ή απευθείας στην αποχέτευση, με αποτέλεσμα να καταλήγουν στο έδαφος και στον υδροφόρο ορίζοντα μέσω των χώρων υγειονομικής ταφής ή των μονάδων επεξεργασίας αστικών λυμάτων. Μια εν δυνάμει τοξική βόμβα για δεκάδες είδη ζώων, αλλά και πιθανή απειλή για τον άνθρωπο μέσω της επανεισόδου στην τροφική αλυσίδα. Οι ποσότητες των φαρμάκων είναι δυσθεώρητες. Υπολογίζεται ότι στην Ελλάδα διακινούνται κάθε χρόνο 500 εκατ. συσκευασίες φαρμάκων, εκ των οποίων περίπου το 2% επιστρέφονται στις φαρμακοβιομηχανίες από τα φαρμακεία και το 10% απορρίπτονται στους κάδους αχρησιμοποίητα ή ληγμένα.

Τώρα ανακύκλωση!

Μέχρι σήμερα, οι μόνες προσπάθειες διαχείρισης των ληγμένων φαρμάκων είχαν υλοποιηθεί από περιφερειακούς φαρμακευτικούς συλλόγους (όπως της Καβάλας και της Ροδόπης), με δικά τους μέσα και χωρίς την αρωγή της πολιτείας. Χαρακτηριστικό είναι ότι την αφορμή για την έναρξη σχετικού προγράμματος στη Θεσσαλονίκη έδωσε η απορία μιας Γαλλίδας πελάτισσας, η οποία θέλησε να μάθει πού βρίσκεται ο κάδος ανακύκλωσης φαρμάκων στην πόλη.

Εκεί όμως που απουσιάζει η πολιτεία, παρεμβαίνει η ιδιωτική πρωτοβουλία. Από τον περασμένο Ιούνιο υλοποιείται στην Αθήνα πιλοτικό πρόγραμμα περιβαλλοντικά ασφαλούς διαχείρισης των αχρησιμοποίητων ή ληγμένων φαρμάκων με ευθύνη της Post Bank Green Institute (θυγατρική εταιρεία του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου) και του Δικτύου Athens Green 360, και την υποστήριξη της φαρμακευτικής εταιρείας sanofi-aventis. Πρόκειται για την πρωτοβουλία «χάπιend», στο πλαίσιο της οποίας έχουν τοποθετηθεί ειδικοί αδιαφανείς κάδοι «μονής οδού» (δεν υπάρχει τρόπος να πάρει κανείς κάτι από μέσα) με ειδική σήμανση σε 22 σημεία της πόλης, όπου ο καθένας μπορεί να πετάξει τα φάρμακα που δεν θέλει (η συσκευασία ανακυκλώνεται κανονικά στους μπλε κάδους). Τα φάρμακα συλλέγονται και μεταφέρονται σε ειδικά εργοστάσια καύσης στη Γερμανία, καθώς η χώρα μας δεν διαθέτει ανάλογες υποδομές.

Σύμφωνα με το Athens Green 360 (πρόκειται για το επιχειρηματικό δίκτυο που έχουν συστήσει εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην Αττική, με στόχο να μειώσουν το ανθρακικό τους αποτύπωμα και να επενδύσουν στην πράσινη ανάπτυξη), η πρωτοβουλία «χάπιend», αν και σε πιλοτική εφαρμογή, η οποία άρχισε στις 8 Ιουνίου και θα λήξει στις 31 Δεκεμβρίου, τυγχάνει ιδιαίτερα θερμής υποδοχής από τον κόσμο. Στα μέσα Ιουλίου, οι περισσότεροι από τους κάδους χωρητικότητας 70x70x40 εκ. είχαν ήδη γεμίσει και η εξειδικευμένη εταιρεία που έχει αναλάβει τη διασυνοριακή μεταφορά των φαρμάκων (θεωρούνται επικίνδυνα απόβλητα) ήταν έτοιμη να ξεκινήσει τη διαδικασία συλλογής. Οπως ήταν αναμενόμενο, ο ΕΟΦ έχει θέσει το συγκεκριμένο πρόγραμμα υπό την αιγίδα του, όσο... προετοιμάζει το περιλάλητο «πανελλαδικό πρόγραμμα διαχείρισης των οικιακών φαρμάκων».

Επιπτώσεις στο περιβάλλον

Η έρευνα γύρω από τις ακριβείς επιπτώσεις της απόρριψης ληγμένων φαρμάκων στο περιβάλλον βρίσκεται σήμερα σε πλήρη εξέλιξη. Ουδείς γνωρίζει ακριβώς πόσο -και τι είδους- «κακό» κάνουμε ρίχνοντας τα χάπια μας στα σκουπίδια, ωστόσο το βέβαιο είναι ότι οι 27 από τις 100 πιο διαδεδομένες δραστικές ουσίες που χρησιμοποιούνται για την παρασκευή φαρμάκων ανιχνεύονται στο περιβάλλον. Οι φαρμακευτικές ουσίες είναι κατασκευασμένες έτσι ώστε να παραμένουν αμετάβλητες κατά τη διέλευσή τους μέσα από το ανθρώπινο σώμα. Οπως, όμως, σημειώνουν οι ειδικοί, η σταθερότητα αυτή σημαίνει ότι εξακολουθούν να υφίστανται και έξω από το ανθρώπινο σώμα. Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος, μέχρι σήμερα έχουν εντοπιστεί δύο περιπτώσεις φαρμακευτικών προϊόντων που επηρεάζουν άμεσα το περιβάλλον. Σε πολλές χώρες έχει παρατηρηθεί ότι το παράγωγο οιστρογόνο αιθινυλοϊστραδιόλη είναι υπεύθυνο για την εκθήλυνση αρσενικών ψαριών, ενώ το αντιφλεγμονώδες φάρμακο δικλοφενάκη, που χρησιμοποιείται στην κτηνιατρική, ενοχοποιείται για το θάνατο δεκάδων εκατομμυρίων γυπών στην Ασία.

Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Φαρμακευτικής Ερευνας και Τεχνολογίας (ΙΦΕΤ), πάντως, όλα τα φάρμακα, και κυρίως τα αντιβιοτικά, τα ενδοκρινή, τα αντικαταθλιπτικά και τα αντικαρκινικά, περιέχουν ισχυρές ουσίες που επιβαρύνουν το περιβάλλον. Συχνά όμως οι επιπτώσεις δεν είναι εμφανείς, αφού μπορεί να αφορούν πολύ μικρούς οργανισμούς. Επιπλέον, τα φαρμακευτικά προϊόντα αποτελούν συχνά μείγματα πολλών δραστικών ουσιών. Ετσι, ενώ οι μεμονωμένες ουσίες βρίσκονται συνήθως στο περιβάλλον σε μέτριες ποσότητες, τα μείγματα μπορεί να αρκούν για να έχουν περιβαλλοντικές επιπτώσεις.

Σε κάθε περίπτωση, η επιστημονική κοινότητα έχει αναγνωρίσει την ανάγκη περαιτέρω έρευνας για την επίδραση των φαρμάκων στο περιβάλλον. Δεν είναι τυχαίο ότι στην πλειονότητά τους τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης έχουν εδραιώσει, σε συνεργασία με τα φαρμακεία, συστήματα για τη συλλογή και την καταστροφή των ληγμένων ή μη χρησιμοποιημένων οικιακών φαρμάκων.

H άλλη «ανακύκλωση»

Πολλές οργανώσεις, ανάμεσα στις οποίες οι ΜΚΟ PRAKSIS και Γιατροί του Κόσμου, συγκεντρώνουν φάρμακα και ιατρικά αναλώσιμα για την κάλυψη των αναγκών τους. Οι οργανώσεις καλούν ιδιώτες, φαρμακοποιούς ή εταιρείες που μπορούν να δωρίσουν φάρμακα να το κάνουν, ακόμα κι αν αυτά έχουν χρησιμοποιηθεί, αρκεί οι ημερομηνίες λήξης να έχουν χρονικό ορίζοντα πέραν του έτους.

Η Θεσσαλονίκη συνεχίζει

Εν τω μεταξύ, κανονικά συνεχίζει το πρόγραμμα ανακύκλωσης ληγμένων φαρμάκων, που είχε ξεκινήσει το 2007, ο Συνεταιρισμός Φαρμακοποιών Θεσσαλονίκης (ΣΥΦΑ) και ώς το 2010 είχε συλλέξει 4,5 τόνους φαρμάκων. Συνολικά μέχρι σήμερα έχουν τοποθετηθεί 720 κάδοι σε αντίστοιχα φαρμακεία, κυρίως του νομού Θεσσαλονίκης, αλλά και σε λίγα φαρμακεία της Χαλκιδικής και του Κιλκίς, και τα φάρμακα, τα οποία συλλέγονται, αποστέλλονται με έξοδα του ΣΥΦΑ σε μονάδες καύσης του εξωτερικού. «Από την πρώτη στιγμή, ο κόσμος αγκάλιασε το πρόγραμμα - σε αντίθεση με την Πολιτεία», αναφέρει στο ΟΙΚΟ ο πρόεδρος του ΣΥΦΑ κ. Λάζαρος Φαρσάκης και προσθέτει με νόημα: «Εχετε αναρωτηθεί πού πάνε τα ληγμένα φάρμακα των νοσοκομείων, για παράδειγμα;».

Πού γίνεται η ανακύκλωση
Κάδους ανακύκλωσης «χάπιend» βρίσκουμε στα σημεία:

•   20ό χλμ. Ε.Ο. Αθηνών - Λαμίας, Κηφισιά, Τ/210-66.08.000
•   Λεωφ. Βουλιαγμένης 43-45, Ελληνικό, Τ/210-66.08.000
•   Λεωφ. Κηφισίας 41-47, Μαρούσι, Τ/210-61.00.901
•   Αγ. Δημήτριος, Ελπιδοφόρου 1, Τ/210-97.37.666
•   Αγ. Ιωάννης Ρέντης, Νέου Φαλήρου 3, Πλ. Αγ. Ιωάννη Ρέντη, Τ/ 210-48.27.523 και Τ/210-48.32.586
•   Αθήνα, Κατεχάκη 39, Τ/210-69.13.564
•   Αιγάλεω, Ιερά Οδός 201, Τ/210-59.13.524
•   Ανω Ιλίσια, Γρηγορίου Αυξεντίου 19, Τ/210-77.53.142
•   Αργυρούπολη, Κύπρου 151, Τ/210-96.52.462
•   Βούλα, Καλύμνου 57, Τ/ 210-89.90.716
•   Γαλάτσι, Ελ. Βενιζέλου 6, Τ/210-29.34.150-60
•   Ελευσίνα, Ελ. Βενιζέλου 3 και Σκορδά, Τ/210-55.60.068-9
•   Ελληνικό, Βουλιαγμένης 300, Τ/210-96.47.805
•   Καλλιθέα, Μενελάου 97 και Θησέως 100, Τ/210-95.64.932
•   Κολωνός, Αλεξανδρείας 54, Τ/210-51.43.998
•   Κυψέλη, Ευελπίδων 33, Τ/210-82.30.318
•   Μαρκόπουλο, Λεωφ. Πόρτο Ράφτη, Τ/22990-25.404
•   Μέγαρα, Συλημβρίας 3, Τ/22960-83.700
•   Νέα Ερυθραία, Λεωφ. Κηφισίας 336, Τ/210-62.54.201-2
•   Νέα Ιωνία, Αγ. Γεωργίου 42, Τ/ 210-27.19.304
•   Νέα Σμύρνη, Βυζαντίου 43, Τ/210-93.54.500
•   Πεύκη, Λεωφ. Ειρήνης 21, Τ/210-61.29.036-7.