Πολιτισμός

Σταχυολογήσαμε παραδόσεις από οκτώ διαφοερτικές περιοχές της Ελλάδας της οποίες και παραθέτουμε εδώ. Στα πλαίσια της δράσης "Διαπολιτισμικά μονοπάτια"  συνεχίζουμε την αναζήτηση με στόχο να δημιουργήσουμε ένα πανελλαδικό χάρτη με όμορφα στιγμιότυπα ενός τρόπου ζωής που σιγά σιγά αλλοιώνεται ή χάνεται!

Τα Χριστούγεννα κι η Πρωτοχρονιά γιορτάζονται με λαμπρότητα σε ολόκληρη την Ελλάδα. Μάλιστα μέσα από αυτή τη πρώτη προσέγγυση καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι τα περισσότερα έθιμα που σχετίζονται με τον εορτασμό τους είναι κοινά σχεδόν σε όλες τις περιοχές. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν και μερικά που ξεχωρίζουν! 

Πελοπόννησος: Το γούρικο ρόδι
Το πρωί της Πρωτοχρονιάς, η οικογένεια πηγαίνει στην εκκλησία και ο νοικοκύρης παίρνει μαζί του ένα ρόδι. Μόλις επιστρέφουν στο σπίτι, μπαίνει μέσα «με το δεξί» και σπάει με δύναμη το ρόδι πίσω από την πόρτα, λέγοντας ταυτόχρονα «με υγεία, ευτυχία και χαρά το νέο έτος κι όσες ρώγες έχει το ρόδι, τόσες λίρες να έχει η τσέπη μας όλη τη χρονιά». Η λαϊκή δοξασία αναφέρει, πως όσο περισσότερο σπάσει το ρόδι και όσες περισσότερες ρώγες σκορπιστούν στο πάτωμα, τόσο πιο καλότυχη θα είναι η χρονιά.

Ήπειρος: Χριστουγεννιάτικο παιχνίδι με καρύδια.
Ένα αγαπημένο παιχνίδι των παιδιών στην Ήπειρο είναι «τα καρύδια». Τα παιδιά τοποθετούν καρύδια το ένα μια πιθαμή δίπλα στο άλλο έτσι ώστε να σχηματίζουν μια ευθεία γραμμή.  Από κάποια απόσταση κυλούν ένα ακόμα καρύδι. Αν το καρύδι τους καταφέρει να περάσει τη γραμμή, τότε αφαιρούν ένα καρύδι από την αρχική γραμμή. Κερδίζει όποιος μαζέψει τα περισσότερα.

Ήπειρος: Το «αναμμένο πουρνάρι».
Τη βραδιά των Χριστουγέννων στην Ήπειρο λοιπόν, και κυρίως στα χωριά της Άρτας, και των Ιωαννίνων οι άνθρωποι ανταλλάσουν επισκέψεις κρατώντας στο χέρι ένα πουρνάρι που του ανάβουν φωτιά, γεμίζοντας την ατμόσφαιρα με λάμψεις και χαρούμενες φωνές. Μόλις μπουν στο σπίτι τα πετούν στο τζάκι κι εύχονται: «αρνιά, κατσίκια, νύφες και γαμπρούς!»

Μακεδονία: Χριστόξυλο
Μέρες πριν τις γιορτές, ο νοικοκύρης αναζητά ένα γερό και μεγάλο ξύλο, το «Χριστόξυλο», που θα καίει τις ημέρες των γιορτών στο τζάκι του. Οι γυναίκες έχουν φροντίσει από πριν να καθαρίσουν εντελώς το τζάκι από την παλιά στάχτη, ώστε να υπάρχει στις γιορτές μόνο η ευλογημένη στάχτη του Χριστόξυλου, που καίγεται για πρώτη φορά το βράδυ της Παραμονής των Χριστουγέννων, για να ζεσταθεί ο Χριστός στη φάτνη. Το ξύλο αυτό, πρέπει να καίγεται ως τα Φώτα και η στάχτη του φυλάγεται, για να προστατεύσει την οικογένεια, το σπίτι και τα χωράφια.

Κουφαλιά Θεσσαλονίκης: Το έθιμο της καμήλας
Οι κάτοικοι ξεχύνονται στους δρόμους της πόλης μεταμφιεσμένοι σε καμήλες και φωνάζουν δυνατά διάφορα συνθήματα. Σκοπός τους είναι να «παραπλανήσουν» τους στρατιώτες του Ηρώδη που ψάχνουν να βρουν το νεογέννητο Ιησού, ώστε να μην μπορέσουν να τον σκοτώσουν.

Χωριά της Δράμας: «Μωμόγεροι»
Tο έθιμο το έφεραν μαζί τους οι Πόντιοι πρόσφυγες. Η ονομασία του προέρχεται από τις λέξεις μίμος ή μώμος και γέρος και συνδέεται με τις μιμητικές κινήσεις των πρωταγωνιστών, οι οποίοι φορώντας τομάρια ζώων – λύκων, τράγων ή άλλων – ή ντυμένοι με στολές ανθρώπων οπλισμένων με σπαθιά, έχουν τη μορφή γεροντικών προσώπων και γυρνούν στους δρόμους σε παρέες τραγουδώντας κάλαντα ή ευχές.

Χωριά της Καστοριά και της Κοζάνης: «Ραγκουτσάρια»
Οι νέοι φορούν προβιές ζώων και τρομακτικές μάσκες γέρων και κρατούν σπαθιά και γυρνούν τα γύρω χωριά με γέλια και πειράγματα. Αν δύο ομάδες συναντηθούν, τότε εμπλέκονται μεταξύ τους σε «πόλεμο».

Χωριά της Πέλλας: «Κόλιντα Μπάμπω»
Οι κάτοικοι ανάβουν φωτιές στο δρόμο φωνάζοντας «Κόλιντα, Μπάμπω», δηλαδή «Σφάζουν, γιαγιά». Το έθιμο αναφέρει, πως οι φωτιές ανάβουν για να ειδοποιηθούν οι άνθρωποι για τη σφαγή του Ηρώδη και να κρυφτούν στα σπίτια τους.

Χωριά Σιάτιστας: «Κλαδάρες»
Ανάβουν μεγάλες φωτιές για να ζεστάνουν το Χριστό, τα «μπουμπουσάρια», και παράλληλα οργανώνουν καρναβάλια με τον παραδοσιακό Αγιοβασιλιάτικο χορό της περιοχής και τα «κόλιαντα», τα κάλαντα στην παραδοσιακή ντοπιολαλιά.